het verhaal van het ertussen

20 maart 2011 Er was eens… lang geleden… Nee, opnieuw: er is nu… niet ver weg en niet lang geleden! Een plek waar het anders is. Bijzonder. Een vreemde wereld. Een plaats van ruimte en chaos, een plaats die niet georganiseerd is, maar waar we vrijelijk als mens kunnen ademen en improviseren. Het is de plaats van het ertussen. Hij lijkt klein en moeilijk vindbaar, maar hij is er ontegenzeggelijk en steeds meer mensen zoeken hem op. Het ertussen is de plaats waar het nog kan gebeuren. De plaats waar we mens kunnen zijn. We hebben in onze maatschappij afgeleerd in de leegte te staan, terwijl we met al onze menselijke vermogens zo in staat zijn juist die te ontvangen en te vormen tot iets moois. We zijn vastgelopen in procesgerichte organisaties, in gestructureerde koopzondagen op identieke woonboulevards. We zitten gevangen in geplande ontwikkelingtrajecten en dichtgetimmerde procedures. We hoeven er niet te denken, voelen of alert te zijn. In feite zijn het plaatsen waar we ons continu als mens te kort doen. Gelukkig wint de plaats van "het ertussen" terrein. De transitie fase in stedenbouw wordt inmiddels breed onderkend als heel interessant. Organische organisatiestructuren winnen terrein. Daar waar angelsaksische organisaties de tussenruimte proberen zoveel mogelijk weg te organiseren, zoeken rijnlandse organisaties die juist op en kiezen ervoor er lang te blijven, wellicht wel continu. Ze vergroten daarmee juist die ondefinieerbare plek. Waar zo'n twintig jaar terug projectmatig werken werd gehuldigd en SMART van project naar project gegaan werd, ontwikkelde dat zich tot procesmanagement en is er nu steeds meer sprake van programmamanagement. Pogingen om meer los en in een continu traject van transitie te kunnen handelen. Vanuit mijn eigen ervaringen vind ik dat de term "chaosmanager" wellicht zijn intrede moet doen. Geen projecten, processen of programma's, maar het improviserend vinden van oplossingen vanuit de chaos van het ertussen. Ik heb geleerd dat het waardevol is die ruimte op te zoeken. Want daar is ineens niets, en kijkt iedereen elkaar aan om als mens, creatief, met passie en spitsvondig denkwerk, de voor dat moment meest geschikte oplossingen te bedenken. En voor welke uitdaging ook, het lukt altijd. Vertrouwen, gefocuste passie, samenwerken en vakmanschap zijn de elementen die het doen lukken. Het genereert energie. De moeilijkheid zit hem in het verlaten van de tussenruimte, daar waar de oplossing aan moet haken op onze georganiseerde werkelijkheid, daar komt de frictie en vreet het energie. Maar het loont de moeite, de schijnveiligheid van de structuren wordt steeds meer zichtbaar en de behoefte aan de vrijheid van de tussenruimte groter… Het mooie is…je doet het alleen als er ook echt iets aan de hand is, het is probleemgestuurd. Daar waar in de georganiseerde wereld we elkaar lekker bezig kunnen houden in onze eigen gecreerde processen en beleidsvraagstukken, is die veilige ingeslapen wereld er in de tussenruimte niet. Sterker je betreedt hem alleen, de sleutel om die vreemde tussenwereld te vinden, als je ook echt iets op te lossen hebt. Waar vind ik die ruimte? Overal, overal waar problemen zijn en er echt iets opgelost moet worden. Fysiek in de transitietrajecten van steden of gebouwen. De tijd tussen afgeschreven zijn van een gebouw of plek en het vinden van een nieuwe definitie neemt toe. De tussenfase die ontstaat blijkt vaak de meest interessante. Verlengen van die fase een trend. Kijk naar 't Schieblok, het zwevend hotel Kus&Sloop of proeftuin De Punt, zomaar drie voorbeelden uit Rotterdam waar als verloren gewaande tijdelijkheid van ruimte, nieuwe energie genereert. Niet alleen fysiek, ook in organisaties zie je dit. Daar waar noodzaak hoog is, nieuwe doelen worden gedefinieerd en nieuwe samenwerkingen ontstaan, is er die "tussenruimte". Een voorbeeld vind ik "Oleander Bloeit", in de Rotterdamse wijk Bloemhof. Het is een vraaggestuurd opererende coalitie tussen meerdere partijen die vanuit de kracht van de bewoners werkt. Niet de vaste structuren en aanbodgerichte diensten, maar de mens en zijn vraag staat centraal. De oplossing tussen partijen wordt daar op maat op gebouwd, zonder dat het per definitie moet passen in het vooraf bedachte aanbod. En het werkt, steeds meer mensen staan op en doen mee. Voor mij is het een manier van werken geworden die ik opzoek. Het tussen partijen, plekken, organisaties of afdelingen plaatsen van een doel maakt dat iedereen fris en vanuit die ruimte de oplossing, als mens, gaat zoeken. We kunnen ons er niet vasthouden aan, of verschuilen achter, beleid of proces. En eigenlijk is het heel simpel, we hoeven er alleen maar mens te zijn. Het kost wel aandacht dat te doen, want we zijn het afgeleerd om als mens tot mens samen te werken. Het voelt soms nog onwennig, als een net genezen zieke die voor het eerst weer naar buiten mag. Maar als we de lucht proeven en ervaren hoe het is om weer als mens te kunnen handelen, met alle kwaliteiten die we juist als mens tot onze beschikking hebben is het een openbaring. Een plek waar het goed toeven is en waar, zoals het hoort in een mooi verhaal, we nog lang en gelukkig kunnen leven.